Tu jo’oloj ka’ak’áal ja’aob’ob káajak u meyaj u kúuchil XEPETe’, Bernardo Caamal Itzá ku ya’alike’, tu ja’abil 2015e’ ka’aj káaj u yantal talamilo’ob te’e kúuchilo’, úuchik u tse’elel jun jaats taak’in ti’al u yutsil beeta’al meyajo’ob te’elo’.
Te’e ja’ab túuno’, tu tsikbaltaj, yanchaj u tse’elel maanal ti’ u 60 por siientoil u yuumil le kúuchulo’, tak leti’ beyo’; ba’ale’ walkila’ láayli’ ku meyaje’ chéen ba’axe’ xma’ bo’olil, chéen tumen leti’ u k’áat áantaje’, ti’ yani’.
“Te’e XEPETo’ óoli’ mina’an u yuumil u meyaj, mix xan u nu’uklil u beeta’al ba’ax k’a’abéet, ts’o’okole’ jach chéen le jaaj yaan tu lu’umil Yucatán, leti’ k’a’aytik ba’alo’ob ti’ maaya kaaj […] tu jo’oloj ka’a k’áal ja’abo’obe’ tu bin u xu’ulul u yóol”, tu ya’alaj.
En español: XEPET necesita recursos, la resistencia no es lo único que se requiere
Yéetel talimilo’ob ku máansik máasewal máako’ob tu kaajalo’obe’, láayli’ xan u máansiko’ob péech’óolal yéetel su’utsil ba’alo’ob, ts’o’okole’ te’e raadio, tu’ux ku tsikbalta’al jejeláas ba’al yóok’lal u páajtalilo’ob beey kaaje’, ku pepek’cha’abtal tumen ma’ tu ts’a’abal taak’in k’a’abéet ti’al u meyaj tu beel.
“Ya’abach ti’ máaxo’ob tu ts’áajo’ob u t’aan ka’aj káaj XEPETe’ luk’sa’ab meyaj ti’ob”, tu ya’alaj.
U jach nojoch talamil tu máansaj le kúuchika’, úuch diciembre ti’ u ja’abil 2015, ka’aj tsela’ab u meyaj uktúul máak ti’ le lajuntúul yaan ka’acho’, tak máax jo’olbesik, ts’o’okole’ chéen tumen máaxo’ob u’uyike’ tu líik’saj u t’aano’obe’ jeel suta’ab máax jo’olbesik le kúuchilo’, beyxan máax beetik u máantenimientoil le nu’ukulo’ob beetik u meyaj le raadioo’.
Caamal Itzáe’ tu tsolaje’, máaxo’ob ku meyajo’ob te’elo’ ts’o’ok u jach kaambalo’ob yéetel u yojelo’ob bix u yúuchul meyaj yéetel kaajo’ob, tumen ma’ chéen sutt’aan ku beetiko’obi’, mix xan chéen ku ya’aliko’ob ba’ax ku ya’alal ti’obi’, leti’obe’ u yojelo’ob bix le miatsilo’, bix u tuukul yéetel bix le t’aano’.
“U meyajta’al raadioe’ ma’ chéen u bin máak ‘kutal ti’al u náachkúunsik nu’ukbesajo’ob beeta’an tu kúuchilo’ob INPIi’, tumen kin wilke’ ya’abach ti’ le raadio’ob yaan te’e baantao’ chéen le ku beetiko’obo’, ts’o’okole’ mix tu ya’alal jach ba’ax le ku yúuchul tu lu’umilo’obi’”, tu tsikbaltaj.
Uláak’ ba’ax tu ya’alaje’, najmal u je’ebel uláak’ kúuchilo’ob raadio ti’al u tsikbalta’al ba’ax ku yúuchul te’e kaajo’, je’el bix u beetik XEPET, ba’ale’ wa mina’an u taak’inil ti’al u bo’ota’al Internet, sáasil, u ts’aatáanta’al nu’ukulo’ob, yéetel u bo’ota’al ajmeyajo’obe’ ma’ táan u béyetal u meyaj tu beel.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
