Tu péetlu’umil Quintana Rooe’ ma’ jach suuka’an u jaanta’al beech’i’, le beetik walkila’ táan u jach péektsilta’al ba’ax utsil ku taasik ti’ wíinik kéen u jaantej, tumen le je’ela’, juntúul ch’íich’ jach ki’, yaan u próoteinasil, u yiieroil yéetel uts u jaanta’al tak u ye’el, tumen ma’alob ti’al mejen paalal, beyxan ti’al máako’ob ts’o’ok u ch’íijilo’ob.
Berenice Gómez, máax chíikbesik u graanjail La Cabaña, tu’ux ku tséenta’al beech’e’, tu ya’alaje’ yaan mejen kaajo’ob ichil tuláakal u noj lu’umil México tu’ux suuka’an u jaanta’al ch’íich’o’ob je’el bix le je’ela’, ts’o’okole’ leti’obe’ táan u kaxtiko’ob ka káajak xan u jaanta’l tumen máaxo’ob yano’ob tu kaajil Playa.
“Jach ma’alob wa ka béeyak u yojéelta’al uláak’ ba’alo’ob yóok’lal le ch’íich’a’, ti’al u káajal xan u k’a’abéetkunsa’al, tumen u jaajile’ jach ma’alob ti’al u tséentikubáaj máak”, tu ya’alah. La Cabañae’, tu’ux ku ko’onol ya’abach ba’alo’ob ti’ le ch’íich’a’, ti’ yaan yóok’ol u noj bejil 50, páarsela 16, tu koloniail Ejido Norte, ti’ u kaajil Playa del Carmen. Láayli’ xan ti’ le kúuchilo’, ti’ yaan La tiendita, tu’ux ku ko’onol u jejeláasil bak’o’ob, je’el bix u ti’al taman, buufalóo, beech’, k’éek’en, ichil uláak’o’ob.
En español: Promueven el consumo de codorniz en Quintana Roo
Beyxan, yaan uláak’ u kúuchil u koonolo’ob, tu kaajil Texcoco, Estado de México, máaxo’ob k’i’itbesik bak’ ti’ uláak’ u péetlu’umilo’ob México. Tumen leti’ob tséentik le ch’íich’a’, ku koniko’ob, ba’ale’ kéen u beeto’obe’ ku jets’iko’ob jach uts bix tséentiko’ob, tumen kéen kíinsa’ake’, ku yoksa’al ich kóonjelador, ba’ale’ beyxan ku máan molbil u je’il sáansamal. Ichil u kóorralilo’ob beech’e’ ku beeta’al kex 7 wa 8 mil u túul lalaj semanáa.
“U ye’elo’obe’ ku ko’onol póor páaketeil tu’ux ku ts’a’abal 50 u p’éel je’obi’; 75 pesos ku tojoltik. (Ch’íich’e’, ku ko’onol xan póor páaketeil, lajuntúul kóonjelarta’an, ts’o’okole’ ku tojoltik 310 pesos. Yaan to’on jump’éel kúuchil tu’ux ku ko’onol bak’, tu múuch’kajtalil Ejido Norte, tu’ux láayli’ ku páajtal u ma’anal”, tu tstikbaltaj Berenice Gómez.
Le beetike’, ikil túun u kaxta’al u péektsila’al yéetel u k’ajóolta’al le ch’íich’a’, táan xan u k’a’ayta’al ti’ jejeláas cha’an ku beeta’al, je’el bix Segundo Festival Gastronómico, j-úuch tu kaajil Playa del Carmen, le 25 yéetel 26 ti’ febrero máanika’, ti’al u káajal u k’ajóolta’al tumen kaaj.
U kúuchil La Cabañae’, káaj u meyaj tu ja’abil 1983 tu kaajil Playa del Carmen, yéetel La Tienditae’, le tu’ux ku ko’onol bak’o’, ts’o’ok kex wakp’éel ja’abo’ob je’ebek xan. “Ti’ mix jump’éel bak’ ts’a’abak ormoonosai’, ts’o’okole’ ti’ ku tséenta’alo’ob ti’ jump’éel chan kajtalil Solidaridad”, tu tsikbaltaj Berenice Gómez.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
