Armando Lara De Nigris, máax jo’olbesik Secretaría de Desarrollo Territorial Urbano Sustentable (Sedetus) tu péetlu’umil Quintana Roo, tu ts’áaj k’ajóoltbile’ táan u beeta’al múul meyaj yéetel Secretaría de la Defensa Nacional (Sedena), ti’al u jóok’sa’al Manifestación de Impacto Ambiental (MIA) yóok’lal uláak’ jump’éel bej tu’ux ku tukulta’an yaan u máan u boolkeetesil ti’al u máansa’al balaastóo ti’al Tren Maya.
"Te’e k’iino’oba’, (viernes ti’ le semaana máaniko’) oksa’ab u xaak’alil MIA ba’ale’ de próobisyonal, teen áanto’ob yéetel u yáax ts’íibil, ti’al u béeytal u káajal u meyajilo’ob uláak’ jump’éel bej, tu’ux bíin máanak te’e tu’ux yaan tuláakal u noj bejil José María Morelos, ba’ale’ kéen ts’o’okok u máansa’al tuláakal le nu’ukulo’ob k’a’abéeto’. Le je’elo’ ku p’isik 2.1 kiloometróos”, k’a’ayta’ab tumen le jmeyajo’.
Le je’ela’, ku tukulta’al táan u beeta’al ti’al ma’ u yantal u ma’achal mix ba’al ti’ le bej tu’ux ku k’áatal ba’alche’ob mix xan tu’ux ku máan ja’, ti’al beyo’ ma’ u k’ata’al beel, tumen yaan k’iine’ ku ya’ach’al ba’alche’ob; yaan kex lajunp’éel bej ku k’áata’ali’. Le beetike’ táan u kaxta’al ka yanak uláak’ jump’éel bej tu’ux ka máansa’ak tuláakal le máateryalo’, ba’ale’ tu’ux ma’ u péeksa’al xan mix ba’al ti’ kaaji suuka’an u máan sáansamali’.
“Lajunp’éel winalo’ob kun u’uybil meyajo’ob tumen kajnáalo’ob, ba’ale’ uts ba’ax ku taal tu paach, tumen yaan u suta’al noj bejil, yéetel yaan u béeytal u k’áata’al u ka’atéenil le beyka’aj ku máan walkila’, yéetel yaan u ts’a’abal tak u bejil u máan máak ti’ t’íinchak balak’ ook, ichil uláak’ ba’alo’ob”, tu tsikbaltaj Lara De Nigris.
Yéetel k’eexilo’ob táan u beeta’al tu yookbal Puerto Morelose’ yaan u páajtal u ka’ap’éelkúunsa’al u kóochil, ba’ale’ yaan u kaláanta’al tuláakal u beelilo’ob ja’ yaani’, ti’al ma’ u xo’ot’ol u beelil.
Meyajnáale’ tu tsolaj balaastóoe’ k’a’abéet ti’al u beeta’al Tren Maya, le beetike’ táakbesa’an ichil mokt’aan jets’a’an tumen u jala’achil u noj lu’umil México najmal u táanilkúunsa’al ti’al u séebtal le meyajo’. Beey túuno’, yéetel jump’éel permiisóo bíin ts’a’abak tumen Semarnate’ yaan u béeytal u séeb káajal meyajo’obi’, yéetel tu jo’oloje’, yaan tak jump’éel ja’ab ti’al u k’u’ubul tuláakal le réesolutibo’obo’.
En español: Ingresan MIA de camino alterno para transportar balasto en Puerto Morelos
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
