Ichil le múuch’ilo’ táan u beeta’al jejeláas nu’ukbesajo’ob yaan ba’al u yil yéetel toj óolal, tséentajil yéetel kaambal ti’al u yutsil ko’olel kaja’an ichil u kúuchil k’alabil, máaxo’ob múul kajliko’ob xan yéetel u champaalo’ob, le k’aaba’inta’an beey “niños invisibles”, beey tu tsikbaltaj María Fernanda Alvear, máax beetik u bíisepresiidentail le múuch’kabilo’. K’a’anan xan u sáasilkúunsa’ale’, kéen yanak u paalal ti’ juntúul ko’olel k’ala’ane’, ku páajtal u yantal yiknal tak kéen u chuk óoxp’éel ja’ab.
“Meyajo’ob kbeetike’ ku kaxtik u ts’aatáantik ba’ax ku k’a’abéetchajal ti’ la paalalo’oba’, tumen mix tu’ux yano’obi’, le beetike’ beey pata’anil u k’aaba’ob, beey paalal ma’ chíikantako’obi’, tumen jala’ache’ mix táan u st’aatáantiko’ob, yéetel ti’ yano’ob tu tséel u na’ob ti’al u bo’otiko’ob si’ipil yóok’lal ba’ax ma’ tu beetajo’obi’”, tu ya’alaj María Fernanda.
En español: Desde Cero cuida a los ''niños invisibles'' que habitan en prisión
U toopile’, tumen le paalalo’oba’ ku líik’ilo’ob ti’ jump’éel kúuchil ma’ uts u ti’alo’obi’, ts’o’okole’ kéen jóok’sako’obe’ ku jach yu’ubiko’ob u tse’elelo’ob yiknal u na’. Ba’ale’, yaan k’iine’, kex u ya’abile’ ku biinsa’alo’ob yéetel u láak’o’obe’, yaan ti’ leti’obe’ ti’ ku ts’o’okolo’ob tak DIF wa ku ts’a’abalo’ob ti’al u máata’alo’ob, tumen u na’e’ ma’ je’ets’ek u si’ipile’ wa mina’an u k’iinil u jóok’olo’obi’.
Walkila’, yaan 148 ko’olel k’ala’an tu kúuchil Cancún, ts’o’okole’ waktúul mejen paalal yaan yiknalo’obi’: jo’otúule’ láayli’ mejen paalal (ma’ u chuk mix jump’éel u ja’abilo’obi’), uláak’e’ juntúul chan paal jump’él ja’ab yéetel táanchúumuk u ja’abil yéetel uláak’ juntúule’ ka’ap’éel u ja’abil.
“Kúuchilo’ob k’alabe’, ma’ no’ojantak ti’al paalal ku líik’il, ba’ale’ ma’ xan k-k’áat ka ja’atsak paalal tu tséel u na’... le beetike’ táan kmeyaj ti’al u ts’aatáanta’al le paalalo’oba’, ti’al u tso’olol ti’obe’ yaan u yantal u k’iinil u ja’atsalo’ob ti’ u na’”, tu tsikbaltaj.
Ichil meyajo’ob ku taal u beeta’al tumen Desde Ceroe’, leti’ u yila’al yéetel u kaláanta’al ko’olel ka’alikil yo’omchaja’an, ti’al beyo’ u líik’sa’al paalal je’ex unaje’. ti’al u jaantik ba’ax unaj, yéetel u beeta’al uláak’ kaabalo’ob ti’al u na’tsilo’obi’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
