“Bix túun, mina’an wáaj chaampalo’ob, yaan mejen neene’ob, ba’ale’ kéen u ya’al u ts’o’okol u beeta’al u ju’unil yéetel u juisyoile’, ku p’áatal mina’an”, a’alab ti’al u chíikbesa’al talam ka yantal kéen jo’op’ok u beeta’al u juisyoil u máata’al paalal tu lu’umil Yucatán.
Georgina Ortega Joaquín, máax jo’olbesik u múuch’kabil Fundación AMAR, tu yaj óoltaj “jusgado’obe’ jach táaj ku xáantal u jets’ik u juisyosil paalal, tumen mix táan u na’atiko’ob yéetel paalale’ séeba’an u máan k’iin”.
Tu ya’alaje’ k’a’anan u na’atale’, unaj u séebchajal meyaj kéen beeta’ak wa ba’ax ti’al u máatalo’ob, tumen u yojele’, kéen beeta’ak u juisyoilo’obe’ paalale’ tu bin u xuultal, ts’o’okole’ le je’elo’ ku talamkúunsik u biinsa’alo’ob.
En español: Juzgados de Yucatán demoran adopción de niños, señala Fundación AMAR
Kex u yojel “lalaj ju’un (ku k’áata’al ti’al u máata’al paalale’) k’a’anan ti’al u kaláantal le paalo’”, ku ya’alike’ jach k’a’anan u séebkunsa’al ba’al kéen beeta’al u ju’unilo’on u máata’al paalal tumen jump’éel baatsil te’e jusgaadoso’; k’a’anan u péek u yóol jueeso’ob ti’al u na’atiko’ob.
“Unaj tak u táanilkuunsa’al paalal kéen jo’op’ok u beeta’al juisyos, ka ila’ak wa k’uch u ju’unil juntúul paal ku máata’ale’ ti’al ka máansa’ak táanil ti’ juntúul wa máax ts’o’ok u nojoch máaktal wa ts’o’ok u xuultal, ba’ale’ ma’ tu chíimpoltiko’ob”.
Beyxan, tu ya’alaje’, wa ts’o’ok maanal ka’ap’éel winalo’ob p’a’atak paalal ti’ jump’éel áalberguee’ ts’o’okole’ mix máak “k’áatik” mix ba’al yóok’lalo’obe’, ku páajtal u máata’al “ba’ale’ mix juntúul jues chíimpoltik, ma’ tu ch’a’anuktiko’ob […] ts’o’okole’ ku naak’ tumen tuláakal ba’ax ku béeykunsik Procuraduría (Procuraduría de protección de Niñas, Niños y Adolescentes de Yucatán (PRODENNAY)), ku je’elel kéen k’uchuk tak te’e jusgaadoso’obo’”.
Suuka’anile’ taatatsilo’obe’ ku kaxtik u máato’ob paalal yaan u ja’abil ichil 0 tak jo’op’éel, ba’ale’ yaan xane’, ku na’atik le ba’ax ku yúuchulo’, le beetike’, yaan xan máaxo’ob kaxtik ka máata’ak táankelemo’ob, 17 u ja’abil, tumen “leti’ u jach meenosilo’”.
Walkila’, ku ya’alik, yaan uláak’ paalal táan u páa’tik ka yanak u yotocho’ob, ba’ale’ táan u xak’alta’al u ju’unilo’ob ti’al u béeytal, “jach k’a’abéet u sáasilkúunsa’al ti’ máax ku máata’ane’, u beeta’ale’ ku k’a’abéetkunsik u kanik máak páa’taj, yéetel tumen yaan k’iine’ ku tukultiko’obe’ paalal kéen u máato’obe’ jach ku yu’ubaj t’aan yéetel kaambanaja’ano’ob, ba’ale’ mix u jach paalal máak beyo’”.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
