Nuklear ts’aake’, jun jaats ti’ le ba’ax ojéelta’an yóok’lal ts’aake’, tu’ux ku k’a’abéetkunsa’al ráadiaktibóo ba’alo’ob ti’al máaxo’ob tsaayal óonkolojiikóo k’oja’ano’ob, ba’ale’ beyxan ti’al máaxo’ob yaan wa ba’ax k’oja’anil tu puksi’ik’alo’ob wa tu ts’o’omel u poolo’ob, je’el bix Alzheimer wa Parkinson, beey jts’a’ab k’ajóoltbil tumen xts’akyaj Gisela Estrada Sánchez, máax jo’olbesik Federación Mexicana de Medicina Nuclear.
Xts’akyaje’ táakpaj XI Congreso Internacional de Medicina Nuclear y Molecular, beeta’ab ichil le 27 ti’ abrila’, tak tu yáax k’iinil mayo máanika’, tu kaajil Puerto Morelos. Ti’ jump’éel tsikbale’ tu ya’alaje’, ti’al u béeytal u k’a’abéetkunsa’al nuklear ts’aak, je’el bix PET/CT (tomografía por emisión de positrones), ku k’a’abéetkunsa’al xan jump’éel ba’ax séebkunsik paartiikúulas je’el bix ciclotrón, ba’ale’ ichil tuláakal u noj lu’umil Méxicoe’ chéen waxakp’éel nu’ukul yaan ti’al u beeta’al; jump’éel ti’ le je’elo’obo’ ti’ yaan tu péetlu’umil Quintana Roo, tu méek’tankaajil Benito Juárez.
“Ka beetik jump’éel yáax xaak’al, ts’o’okole’ ka nu’uktik jump’éel túumben traatamientóo, ts’o’okole’ ka ka’ beetik xaak’al, ti’al beyo’, u béeytal u bin a xak’altik wa táan u beetik uts wa ma’. Le beetik nuklear ts’aake’ noj xáak’ab ti’al ba’ax ku meyajta’al ti’al u ts’a’akal k’oja’ano’ob”, tu tsikbaltaj xts’akyaj.
En español: Medicina nuclear, especialidad para tratar el cáncer, Alzheimer y Parkinson
Tu ya’alaje’, ba’ax ts’o’ok u meyajta’al ichil nuklear ts’aake’, jach áantajnaja’an tumen ku béeytal u xak’alta’al, yóok’ol juntúulili’ k’oja’ane’, bix u k’amik le jejeláas tráatamientóos kun túuntbilo’. Ciclotróne’ ku ts’áak u páajtalil u beeta’al u jach ma’alobil oochel kéen beeta’ak tóomografia yéetel móolekular meyaj, ti’al beyo’ u jach ma’alobchajal xan bix u ts’a’akal máak.
Beey túuno’, le túumben ba’alo’oba’ ku páajtal u k’a’abéetkunsa’al yéetel je’el máaxake’ -je’el beyka’aj u ja’abile’- ba’ale’ najmal ojéela’an tsaayal ti’ ts’unus, tumen lelo’ k’a’anan ti’al u beeta’al le xaak’alo’obo’.
Le uláak’ ukp’éel ciclotrono’obe’ ti’ yano’bo Ciudad de México, Sonora, Nuevo León, Jalisco, Guanajuato yéetel Querétaro. Mina’an uláako’ob tumen jach ko’ojtako’ob, ba’ale’ ajxaak’al máako’obe’ ku tukliko’obe’ je’el bix u bin u yila’al u k’a’abéetilo’obe’ yaan u bin u ma’anal u jeelo’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
