Ku tukulta’ale’, jump’éel u túumben jejeláasil díinosaurio ku jaantik xíiw ka’ache’, leti’ u “ts’ook iik’” tu ch’a’aj ba’alche’ob je’el bix le je’elo’, tu k’iinil ma’ili’ jach k’éexek k’iin beet u ch’éejelo’ob.
Le ba’alche’o’, k’aaba’inta’ab Iani smithi, yóok’lal Jano, romanoil yuumtsil ka’ap’éel u yich ka’ach, ti’al u ye’esa’al u káajbal yéetel u ts’ook ba’al. Juntúul ornitópodo primitivo, táaka’an ka’ach ichil u múuch’il díinosaurios tu’ux ch’i’ilanchaj u jejeláasil díinosaurios yaan u kojo’ob paatóo; le k’ajóoltano’ob beey Parasaurolophus yéetel Edmontosaurus.
Ajxak’al xooko’obe’ tu ts’áajo’ob k’ajóoltbil ba’ax tu kajtajo’ob tu pikil ju’unil PLOS ONE, tu’ux ts’íibta’abe’ u ya’abil u baakel le ba’alche’a’ (u pool, u paach yéetel u yooko’ob) ti’ kaxta’ab tu’ux yaan Formación Cedar Mountain, tu kaajil Utah, Estados Unidos.
En español: Descubren nueva especie de dinosaurio herbívoro en Utah, EU
Iani smithi kuxlaj ti’ k’áax tu’ux yaan u kaajil Utah walkila’, ti’al u chúumuk k’iintsilo’ob ba’ax k’ajóolta’ab beey Cretácico, walkil kex 99 miyoonesil ja’abo’ob paachil. Jump’éel ba’al jach chíika’an ti’ le nuxi’ ba’alche’a’ leti’e’ mu’uk’a’an kama’ach yanchaj ti’o’, tumen u koje’ jts’a’ab ti’ ti’al u béeytal u cha’achik chich xíiwo’ob wa che’ob.
Tu lu’umil Norteaméricae’, nukuch saurópodos jaantik xíiwo’obe’, jsa’ato’ob yéetel uláak’ u yéet ba’alche’il jaantik, alosaurios. Beey túuno’, láayli’ te’e k’iino’obe’, káaj u k’uchul uláak’ ba’alche’ob jaantik xíiwo’ob maas mejentako’ob, luk’o’ob Asia, je’el bix le yáax díinosaurios yaan u kojo’ob de paatóo yéetel yaan u baakelo’ob, bexyan terópodos yaan u k’u’uk’melo’ob, je’el bix tiranosaurios yéetel nukuch oviraptorosaurios.
Beey túuno’, Iani smithi jach k’a’anan ma’ chéen tumen ma’ úuch ku kaxta’ali; k’a’anan tumen jela’an yanik tu táan le uláak’ díinosaurios yanchaj tu lu’umil Norteamérica, yéetel yóok’lal le k’iino’ob kuxlaji.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
