U kúuchil Oficina en México del Alto Comisionado de las Naciones Unidas para los Derechos Humanos (ONU-DH) tu páayt’antaj u noj lu’umil México, te’e k’iino’ob jmáana’, ti’al ka yanak u xak’altik yéetel u ts’áak u si’ipil máaxo’ob beetik yaayaj loobilaj, tumen ti’ le ts’ook waxakp’éel ja’abo’oba’ chéen ts’o’ok u yantal 64 u p’éel jets’ si’ipil yaan ba’al u yil yéetel.
Úuchik u máan u k’iinil Día Internacional en Apoyo de las Víctimas de la Tortura, jo’oljeak 26 ti’ junioe’, u mola’ayil Naciones Unidase’ tu ya’alaje’ kex tumen tu noj lu’umil Méxicoe’ yaan ba’alo’ob táan u beeta’al ti’al ma’ u beeta’al le k’aasil ba’ala’, unaj xan u yantal uláak’ nu’ukbesajo’ob ti’al u yila’al ka ch’éenek u beeta’al ba’ax ma’ unaji’.
En español: ONU-DH pide a México investigar y castigar los hechos de tortura
“U xak’alta’al yéetel u je’ets’el u si’ipil máax beetik yaayaj loobilaje’, najmal u ts’aatáanta’al tumen u páajtalil máax le ku loobilta’alo’, ts’o’okole’ noj t’aan tu táan mola’ayo’ob yéetel kaaj, tumen jump’éel ba’al ma’ unaj u yúuchuli’”, tu tsolaj le mola’ayo’.
Beey túuno’, tu ch’a’achibtaj Ley General yóok’lal le je’ela’, “tu jets’aj jach ba’ax najmal u ts’aatáanta’al ti’al u ch’éenel u yaayaj loobilta’al máak”, tumen ba’ax jets’a’an tak walkila’ ichil u sisteemail justiisyáae’ “ku meyaj ti’al u ch’éenel u beeta’al”.
Ichil ba’ax chíikpaj ti’ tsoolts’íibo’ob xak’alta’ab tu winalil diciembre ti’ u ja’abil 2022 tumen Observatorio contra la Tortura, ti’ waxakp’éel ja’abe’ chéen yanchaj 64 u p’éel jets’ si’ipil tu yóok’ol máaxo’ob yaayaj loobiltik u jeel máako’ob, ti’ le je’elo’obo’ 43 a níibel féederaril.
Ti’ le 32 u p’éel péetlu’umo’ob yaan Méxicoe’, ti’ 24 ma’ je’ets’ek mix jump’éel si’ipili’.
“Tumen ma’ tu yantal si’ipile’, ku na’atale’ jump’éel ba’al ku cha’abal u beeta’al, tumen je’el beyka’aj ka beeta’ake’ ma’ tu yantal u kuuch máak”, j-a’alab tumen ONU-DH.
“Táan k-páayt’antik jo’olpóopo’ob meyajtik justiisyáa tu noj lu’umil México, ti’al u béeytal u xak’alta’al ba’al, je’el bix jets’a’an najmal u beeta’al ichil Protocolo de Estambul", tu ya’alaj ONU-DH.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
