U ajxaak’alilo’ob Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH) tu k’a’aytajo’ob “tu kaxto’ob úuchben ba’alo’ob ti’alinta’an tumen tolteca miatsil, yéetel le ku chíikpajal jayp’éel ba’alo’ob yóok’lal úuchben k’ajla’ayil” ti’ jump’éel k’áax tu’ux ku tukulta’al u líik’sa’al jump’éel kúuchil koonol tu kaajil Tula de Allende, Hidalgo.
Ichil ba’ax jts’a’ab k’ajóoltbil tumen Manuel Hernández Badillo, máax beetik u jo’olpóopil Tulae’, ba’ax kaxta’abe’ ts’o’ok u káajal u mo’olol ti’ k’áax yaan yóok’ol u bejil Pachuca-Tula, tu múuch’kajtalil El Salitre, kex 150 meetróos tu joolil u yúuchben kaajil Tula yéetel kex 300 meetróos náachil ti’ le kúuchil koonolo’.
Tak tu káajbal u winalil junioe’, u arkeologosil INAHe’ tu láaj luk’so’ob u lu’umil ba’ax ku yila’al beey úuchben kúuchilo’ob, ts’o’okole’ bak’pachta’abij. Beey túuno’, meyajo’ob ti’al u líik’sa’al ba’ax kaxta’abe’ k’ubéenta’ab ti’ j-arkeologóo Luis Gamboa.
En español: Hallan vestigios de unidad residencial de origen Tolteca en Tula, Hidalgo
Tu k’iinil 22 ti’ junio ti’ u ja’abil 2022e’, j-áantropoloogóo Héctor Álvarez, máax jo’olbesik Centro INAH-Hidalgo tu ts’áaj k’ajóoltbile’, kaxta’ab wakp’éel wíinkilalo’ob ti’ jump’éel úuchben tolteca muukil, tu soolaril jump’éel naj yaan yóok’ol u bejil Oriente tu múuch’kajtalil Unidad Habitacional Pemex ti’ u kaajil Tula.
Te’e k’inako’obe’, tu tsolaj, “wíinkilalo’ob kaxta’abe’ kulukbalo’ob ka’achij; wuuts’ul u píixo’ob táanil yéetel u k’abo’obe’ tséelik u wíinkilal yaan, ts’o’okole’ yaan xan u káakach k’at nu’ukul yéetel uláak’ beeta’an ti’ tuunich”, a’alabij.
Álvarez tu ya’alaje’ u kaxta’al úuchben muuko’obe’ óol suuka’an te’e baantao’, tumen ojéela’an jayp’éel ja’abo’ob paachile’, j-arkeologóo Eduardo Matos Moctezuma tu kaxtaj xan ba’alo’ob je’el bix le je’elo’obo’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
