Yaan tu’uxe’ ku ch’a’apachta’alob, tumen ku tukulta’ale’ multun ku beetiko’ob ikil u potiko’ob che’, ts’o’okole’ suuk u yila’alo’ob ti’ u kaajilo’ob Kaanpech: leti’e’ ch’ejum, ch’ajum, ch’ijóot.
Juntúul ch’íich’ k’a’am u yawat, ts’o’okole’ suuk u yila’al Área de Protección de Flora y Fauna “Laguna de Términos”, yéetel u sientiifikoil k’aaba’e’ Melanerpes aurifrons, u ch’a’amaj u moots ti’ u baatsil Picidae Jacqueline May Díaz, máax beetik u k’a’aytajilo’ob ti’ u múuch’kabil “Desarrollo y Medio Ambiente, A.C.”, tu tsolaje’ u pach kaalil le ba’alche’a’ chak u k’u’uk’mel.
En español: Pájaro carpintero Cheje, depredado por el ser humano
Suuk u kajtal tu’ux yaan k’áax ba’ale’ beyxan tu’ux jáal ja’. Tu noj lu’umil Méxicoe’ ku yila’al Coahuila tak Yucatán, ba’ale’ yaan xan ila’an tu chúumukil le noj lu’uma’, je’el bix Jalisco, Colima yéetel Michoacán.
Tu ya’alaj xane’ u jach láak’mubáaj ti’ u jejeláasil Melanerpes pygmaeus, ku yila’al óoli’ tuláakal tu’ux ti’ le lu’umo’. Xbiologáa Yanec Jiménez Ruiz, tu ya’alaje’, Cheje ch’íich’ je’el bix k’ajóolta’an ich káastelane’, ku jaantik ik’elo’ob, je’el bix jmáaso’ob yéetel síiniko’ob, ba’ale’ beyxan i’inajo’ob.
Ku p’isik ichil 21.5 yéetel 26 sentiimetróos.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
