Ti’ jump’éel múuch’tambal beeta’ab ichil u subsekretaryóoil Secretaría de Gobierno, Hugo Calderón, yéetel u kabnáalilo’ob Crucero San Luis yéetel San Francisco Suc Tuc, a’alabe’ u jala’achil u lu’umil Kaanpeche’ yaan ka’ach 30 k’iino’ob ti’al u jets’ik bix táan u k’askúunta’al lu’um, yéetel ti’al u ts’aatáantik tak pool ku beeta’al, je’el bix jets’a’an te’e a’almajt’aano’, ba’ale’ tu jo’oloj óoli’ óoxp’éel winalo’ob beeta’ak yáax tak poole’ -18 ti’ abril- jo’olpóopo’obe’ láayli’ mix ba’al u beeto’ob ti’al u ts’a’abal u p’iisi u seten k’a’abéetkunsa’al áagrokimikóos, wa ti’al u xu’ulsal.
Tak walkila’, u xookil ba’ax k’askúunta’ane’ ku chukik 3 mil 500 u p’éel jobono’ob yaan ti’ 100 u p’éel kúuchilo’ob u tséenta’al u yik’el kaab, u miyoonesil ik’elo’ob kaab kimen, ts’o’okole’ pe’erchaja’an 12 miyoonesil pesos, yéetel je’el tak u yantal uláak’ nojoch talamo’ob ti’ maanal 90 u p’éel fáamilyáas, lik’ul u winalil abril, tumen yéetel kaab ku koniko’obe’, káaj u k’a’abéetkunsiko’ob taak’in ti’al u beetiko’ob uláak’ meyajo’ob.
En español: Campeche: Apicultores denuncian omisión respecto a contaminación por agroquímicos
Beyxan, ch’a’achibta’ab jejeláas ba’alo’ob yóok’lal u toj óolal wíinik, tumen tu ya’alajo’obe’ walkila’ yaan k’oja’ano’ob mina’an ka’ach lajun ja’aob’ob paachil, je’el bix kaalkulóos renaalées, yéetel uláak’o’ob kroniikóo-déejenratibóo k’oja’ano’ob. Le beetike’, tu k’a’ajsajo’ob bix úuchik u ch’éenel u k’a’abéetkunsa’al glifosato, tumen yanchaj xaak’alo’ob tu ye’eso’obe’, chíikpaj le kiimikoa’ ich ja’e’, ti’ paak’áalo’ob yéetel ti’ u k’i’ik’el kajnáalo’ob.
Tu ya’alajo’obe’ luk’o’ob tu’ux yaan jump’éel k’aasil ti’al u yokolo’ob ti’ u jeel, tumen ku jachk’a’abéetkunsa’al áagrokimikóos ti’al ma’ u lo’obol k’áax, yéetel ti’al u kíinsa’al ik’elo’ob, tumen u tuukulile’ nukuch transasiyóonales mola’ayo’obe’, leti’ u béeytal u biinsa’al ti’ uláak’ táanxel lu’umo’obe’, i’inajo’ob yéetel paak’alo’ob ma’ suuk u yila’al wa tu’uxo’obi’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
