Juntúul chan ba’alche’ kaja’an Nueva Zelanda (u xya’axkach u tuunichil Zelandoperla fenestrata) tu kanaj u beet beey juntúul tooxikóo ba’alche’ ti’al ma’ u jaanta’al tumen u jeelo’ob,
Ichil kuxtal yaan yóok’ol kaabe’, ba’alche’ob yaan u k’aasil ts’aake’ ma’ suuka’an u k’a’aytiko’ob u k’aasili’; ya’abach ti’ leti’obe’ ku ye’esiko’ob jats’uts boono’ob, je’el bix boox, sak yéetel k’aank’ab, je’ex u ti’al u yik’elo’ob kaab.
Óoli’ beey xan u beetik le chan ba’alche’a’. Juntúul xya’axkach ku tsa’ayal u beetik sianuróo tu lu’umil Nueva Zelanda, Austroperla cyrene. Lela’ ku tsa’ayal u chíikbes mu’uk’a’an boono’ob ti’al u “k’a’aytik” sajbe’entsil; ku ye’esik u booxil, u sakil yéetel u k’aank’anil ti’al u ye’esik yaan u muuk’ yóok’ol uláak’ ba’alche’ob ku ts’áakubáaj u jaantej.
En español: Conoce al insecto que se hace pasar por otro venenoso para no ser comido
Ti’ jump’éel meyaj jts’a’ab k’ajóoltbil Molecular Ecology, a’alab tumen u ajxaak’alilo’ob u kúuchil Departamento de Zoología, ti’ u noj najil xook Universidad de Otago, tu chíikbesajo’obe’ yaan juntúul ba’alche’ ma’atech u chi’ibale’, tu kanaj “u tuus” u jeelo’ob yaan u k’aak’as ts’aakil ti’al ma’ u cha’ak u jaanta’al.
U nojochil máax beet xaak’ale’, Brodie Foster, tu ya’alaje’ kéen u beet jach je’ex le ku chi’ibalo’, u xya’axkach u tuunichil Zelandoperla fenestrata ku kaxtik u ts’áak saajkil ti’al u ma’ u jaanta’al.
“Ch’íich’e’ maas talam kéen u yil u na’atik u jela’anil ichil xya’xkach ku chi’ibal yéetel le ma’atecho’, le beetike’ ma’ tu bin jaantbil. Ti’al máax ma’ u k’ajóolo’obe’, ma’ tu béeytal u yila’al u jela’anil ichil le ku chi’ibalo’ yéetel le ma’atecho’”, a’alab ti’ k’a’aytajil ts’íib.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
