U sientifikoil k’aaba’e’ Mazama temama, juntúul u jejeláasil kéej, ts’o’oke’ leti’ beetik ma’ u xóot’ol u wóolisil tséentaj ku yantal yéetel uláak’ ba’alche’ob, ts’o’oke’ táaka’an tak u mejen ik’elo’ob k’áax, tu ya’alaj Gonzalo Merediz Alonso, máax jo’olbesik Amigos de Sian Ka'an.
Tu ya’alaje’ u jejeláasil ku k’aaba’tik mazama, kéejo’ob jela’antak ti’ le sak u nojo’obe’, ts’o’oke’ ku yila’al ichil tuláakal amerikanoil lu’um, yéetel yaan kex 10 u jejeláasil. Ba’ale’ tu petenil Yucatáne’ óoxp’éel ku yila’ali’.
Uláak’ ba’ax tu tsikbaltaje’, ichil kéej suuk u yila’ale’ ti’ yaan le k’aaba’inta’an beey temama yéetel pandora, ba’lae’ le u ts’ooka’ u jets’maj u moots tu petenil Yucatán, yéetel mix tu’ux uláak’ yaan.
En español: Venado rojo, poco tolerante a la destrucción de su hábitat
Yuuke’ ma’ séeba’an u yila’ali’, ts’o’oke’ ma’ xan séeba’an u k’ajóolta’ali’. Yaan tu’ux ku chu’ukul ti’al jaantbil ba’ale’ ma’ leti’ u ya’abil le ku ts’o’onolo’.
U jela’anil yéetel kéej suuk u yila’ale’, yuuke’ maas séeba’an u yu’ubik wa ku k’askúunta’al tu’ux kaja’an tumen yaan k’iine’ ma’ xan tu k’amik u ka’alalo’ob ti’al u tséenta’alo’ob tumen jach jeets’el ba’ax ku jaantik.
Ichil ba’ax jets’a’an tumen Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de la Biodiversidad, yuuke’ ku aaltal tak 17 kilóos yéetel ma’ tu chukik maanal 70 sentimeetróos u ka’analil. Mantats’ u máan u yúuts’béent iik’ ti’al u yu’ubik u book wa yaan báalam naats’.
Yuuke’ ku jaantik u yich che’ob, kuuxumo’ob, loolo’ob nika’an, xíiwo’ob yéetel le’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
