Juntúul jats’uts yéetel chichan ch’íich’, suuka’an u máan janal ti’ ja’ ma’ jach taami’. Sak bok u k’aaba’.
Ku béeytal u k’ajóolta’ale’ tumen u xaawe’ k’aank’antak, ts’o’oke’ óoli’ beey óol beey óok’ot ku beetik ich ja’, tu’ux ma’ taami’.
Yóok’lal u k’u’uk’mele’ ku jach máan chukbil tu siigloil XIX, ba’ale’ je’ets’ u yantal u kaláanta’ale’ ka’aj ka’ ya’abchaji. Jacqueline May Díaz, máax beetik u k’a’aytajilo’ob Desarrollo y Medio Ambiente, A.C., tu ya’alaje’ ku p’isik ichil 49 tak 66 sentimeetróos yéetel u aalile’ kex 313 graamóos.
“U nook’e’ jul sak, u k’u’uk’mel tu paach yéetel u tseeme’ chowaktak. U wóolisil u yiche’ k’aank’an yéetel koje’ boox. Chaknúul u yoot’el tu táan u yich ba’ale’ u boonile’ beey k’an ya’axe’”.
U xaawe’ booxtak ba’ale’ u yaal u yooke’ k’aank’an, le beetik u k’aaba’ ich káastelane’ garza dedos dorados.
Kéen e’elnake’ ku ts’áak kex óoxp’éel tak kamp’éel je’ óol samal ya’ax u boonil. Suuka’an u jantik mejen kay ku máan u chukej.
En español: Garza de dedos dorados, elegante y pequeña