de

del

Ch’oom, ba’alche’ jaantik tu’ ba’al ti’al u kéet yantal kuxta

'Cathartes Aura', el carroñero que equilibra la naturaleza
Foto: Chrissy McClarren and Andy Reago

Ch’oome’ juntúul ba’alche’ ma’ jach jats’uts u yila’al tumen wíiniki’ ikil u máan u jaant tu’ ba’al, ba’ale’ kex beyo’ k’a’anan ti’al u yutsil yantal kuxtal yóok’ol kaab.

José Rogelio Cedeño Vázquez, jxaak’al xook tu kúuchil Departamento de Sistemática y Ecología Acuática tu noj najil xook Colegio de la Frontera Sur, Unidad Chetumal, tu tsikbaltaj le ch’íich’a’ jejeláas bix u k’aaba’ Ich káastelan: Zopilote aura, Aura gallipavo, Aura tiñosa, Cuervo cabeza roja, Gallinazo cabecirrojo, Gallinazo de cabeza roja, Guala cabecirroja, Jote cabeza colorada, Jote de cabeza colorada, Laura, Maura, Zonchiche, Zopilote cabecirrojo, Chombo. U sientifikoil k’aaba’e’ Cathartes Aura.


En español: 'Cathartes Aura', el carroñero que equilibra la naturaleza


Tu ya’alaje’ leti’e’ maas suuk u yila’al ichil americanoil lu’um, yéetel ya’ab tu’ux ku yila’al je’ex tu noojolil Canadá tak Cabo de Hornos, Chile.

Beyxan ken xuulchajake’ ku p’isik ichil 66 tak 81 cms, yéetel ken u xit u xiik’e’ ku náakal ichil 173 tak 183 cms. U aalile’ kex ichil 850 gramos tak 2.26 kg.

U xch’uupil yéetel u xiibile’ óoli’ juntakáalili’ u k’u’uk’me yéetel u boonil, kex tumen u xch’uupile’ óol maas chan nojoch.

Kéen e’elnake’ ku ts’áak ichil 1 tak 3 sak je’ yaan u chak wíiwits’ ts’o’oke’ tu jo’oloj 34 tak 41 u p’éel k’iino’oba ku tóop’ol.

Edición: Ana Ordaz