U sientifikoil k’aaba’e’ Lithobates brownorum. Ich káastelane’ rana leopardo. Méek’a’an tumen Ranidae baatsil, u jets’maj u moots América Central yéetel tu noojolil América del Norte. Jump’éel tu’ux suuka’an u yantale’ Laguna de Términos.
U boonil muuche’ boox chak wa ya’ax yéetel wíiwits’ boox chak, le beetik rana leopardo u k’aaba’ ich káastelan t’aan. Ka’ap’éel u k’an p’oot yaan, ku káajal tu yich tak tu yook, yéetel u jobnele’ sak.
En español: La rana leopardo, una especie nocturna
Jacqueline May Díaz, máax beetik u k’a’aytajilo’ob Desarrollo y Medio Ambiente, A.C., tu ya’alaj kéen nojochchajake’ ku p’isik ichil 7.6 yéetel 13 cms. Ku kuxtal kex ichil ka’ap’éel yéetel óoxp’éel ja’ab.
“Muuche’ ku jaantik jejeláas mejen ba’alo’ob xma’ baako’ob, je’el bix ik’elo’ob yéetel amo’ob”, tu ya’alaj xbiologáa Estela Díaz Montes de Oca. Tu tsolaj xane’, k’a’anan u ti’al u kuxtalil le lu’uma’ tumen ku ts’áak u p’iisil u yantal ik’elo’ob.
Táax u yoot’el. U chowak yéetel mu’uk’a’an ooke’ ku yáantik u séeb péek yéetel báab, tu ya’alaj jbiologóo Francisco Barrera González.
“Suuka’an u péek de áak’ab yéetel ku kaxtik u yo’och kéen jo’op’ok u yáak’abtal. Suuk u yantal tu juunal, ba’ale’ kéen u ya’abkunsubáaje’ ku kaxtik u jeelo’ob”.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
