U xookil, wa incidencia, yóok’olal jaytúul wíinik kíinsa’ab tu noj lu’umil Méxicoe’ j-éem 28.7 por ciento, úuchik u k’éexel u promedio diarioile’, tumen ti’al u ja’abil 2018e’ 100.6 u túul máak kíinsa’abij, ba’ale’ ti’al u k’iini, 20 ti’ febrero ti’ le ja’ab yaniko’ona’, j-éem 71.6, beey jts’a’ab k’ajóoltbil tumen máax jo’olbesik Secretariado Ejecutivo ichil u mola’ayil Sistema Nacional de Seguridad Pública, Marcela Figueroa.
Ti ja’atskabil tse’eke’ jts’a’ab k’ajóoltbil Guanajuatoe’ láayli’ leti’e’ péetlu’um tu’ux maas jach ya’ab máak ku kíinsa’al ichil tuláakal Méxicoi’. Figuroae’ tu tsolaj ichil enero 2024 tak febrero 2025e’, u promedio diarioile’ j-éem 24.9%, tumen ti’ 78.52 kíinsaj yaan sáansamal tu lu’umil Mëxicoe’, jp’áat 65.29. Tu ya’alaje’ ukp’éel péetlu’umo’ob tu’ux ku múuch’ul u 54,37% si’ipil beya’, tu’ux túun ku chíikpajal Guanajuato, tu’ux ucha’an 15.4% kiinsaji’ (241 u p’éelal), ka’atéen ti’ le yanchaj Estado de México (117), p’aatal tu ka’ kúuchil le tsoolilo’.
En español: Se redujo 28.7 por ciento incidencia de homicidios en México
Tu paache’ ti’ yaan Baja California (105 máak kíinsa’abij), Sinaloa (103), Michoacán (102), Tabasco (94) yéetel Sonora (90) Xjala’ach Claudia Sheinbaume’ tu ya’alaj xookile’, chéen leti’e’ preliminaro’, tumen k’a’abéet xan u táakbesa’al le ts’o’ok u yantal febrero, ts’o’oke’ yaan lajunp’éel k’iino’ob tu jo’oloj u xak’alta’al u datosil lalaj jump’éel fiscalíai’.
Ba’ale’ “wa kch’a’anuktik u promedioil doloso kiinsaj ku yantal ichil jump’éel ja’abe’, k-ilike’ ku p’íitchajal ti’al u ts’o’okbal u ja’abil 2024 yéetel febrero 2025, tu’ux jóok’sa’abe’ j-éem 10 u p’éel kiinsaj sáansamal, ti’ preliminar xookil.
Lelo’ k’a’anan xookil ti’al ba’ax ts’o’ok u béeykunsik u meyajil jala’ach ti’al u kaláanta’al kaaj”, tu ya’alaj. U secretariail Gobernación, Rosa Icela Rodríguez, tu ts’áaj k’ajóoltbil ba’ax ts’o’ok u béeykunsa’al tu jaats meyajil ts’aatáantik causas, táakbesa’an ichil u nu’ukbesajil meyaj tu lu’umil México ti’al u kaláanta’al kaaj.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan