República Dominicanae’ ku k’áatik ti’ Unesco ka je’ets’ek sargazoe’ najmal u séeb ts’aatáanta’al

República Dominicana tu ka’ páayt’antaj Organización de Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la Cultura (Unesco) ti’al ka’aj k’áata’ak ti’ uláak’ noj lu’umo’obe’ ka u cíimpolto’ob sargazo beey jump’éel xchukul ba’al najmal u ts’aatáanta’al tumen yaan ba’al u yil yéetel yóok’ol kaab, taak’in yéetel toj óolal tu baantail Caribe, beey tu ya’alaj le lunes máaniko’ ti’ jump’éel k’a’aytajil ts’íib jóok’sa’ab tumen u jaats meyaj dominicanoil máako’ob tu táan ONU.

“Kjáal ja’o’obe’, u ya’abil u noj lu’umilo’ob Caribee’, táan u máansiko’ob talamilo’ob yóok’olal le xíiwo’, ts’o’oke’ tu bin u mantats’tal, yéetel yaan k’iine’ ku máan ti’ u millonesil toneladas.

Le ba’ax ku k’askúuntiko’, séeb u yila’al: ku yantal sajbe’entsil ti’al kuxtal yaan ich ja’, u toj óolal wíinik yéetel uláak’ meyajo’ob je’el bix turismo, beyxan chuk kay”, tu ya’alaj máax chíikbesik dominicana meyaj úuchik u táakpajal beey Estado miembro de la Comisión Oceanográfica Intergubernamental (COI).

Sargazoe’ táan u bin u ya’abtal, ts’o’oke’ ma’ jump’éel ba’al chéen wa jayp’éel k’iino’ob ku yantali’, tumen mantats’ beyo’, República Dominicanae’ tu k’áataj ka’ táakbesa’ak xíiw ichil ba’axo’ob najmal u ts’aatáanta’al ti’al u científico xak’alta’al, ti’al ka yanak múul meyaj yéetel ti’al ka múul je’ets’ek ba’alo’ob tumen noj lu’umo’ob.

Noj lu’ume’ tu tsolaje’, yaan jayp’éel ba’alo’ob táan u meyajtik República Dominicana ti’al u tselik sargazo, je’el bix u kaláantik u 30% k’áak’náab, u yantal jump’éel nu’ukbesaj ti’al u yutsil k’a’abéetkunsa’al u ja’il k’áak’náab, yéetel jump’éel plataforma tu’ux yaan jejeláas datos yóok’olal k’áak’náab uts u ti’al chuk kayo’ob, ajxak’al máako’ob yéetel máaxo’ob meyajtik turismo.

Beyxan, tu ch’a’achibtaj meyaj ku beeta’al ti’al u jóok’sa’al jump’éel manual yóok’olal u infrastructurasil le jáal ja’o’ yóok’olal ba’ax táan u yúuchul yéetel cambio climático, tu’ux táakbesa’an xan uláak’ meyajo’ob ku beeta’al yóok’olal acuicultura sostenible yéetel chuk kay tu’ux ka kaláanta’ak yóok’ol kaab, beyxan meyaj táantik ts’a’abal k’ajóoltbil ku k’aaba’tik Cátedra UNESCO de Cambio Climático, Resiliencia y Sistemas Complejos tu noj najil xook Universidad INTEC.

Tu tse’ekil Conferencia de Naciones Unidas sobre los Océanos (UNOC3) beeta’ab tu kaajil Niza (Francia), ts’o’okili’ u t’aan jala’ach Luis Abinader ti’al u ya’alik u xchukulil noj lu’um ti’al u ts’aatáantik ba’ax ku yúuchul yéetel sargazo, beyxan ti’al u chíimpolta’al beey emergencia.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan