Juzgado Cuarto de Distritoe’ tu je’ets’aj u xo’ot’ol jun jaats k’iino’obe’, u meyajil ti’al u beeta’al Tren Maya tu lu’umil Yucatán, yaane’ ti’ táaka’an ichil u yóox jaats bejil, ikil u kaxta’al ka yanak utsil ti’ 40 u p’éel maaya kaajo’ob te’e lu’uma’, tumen ku jach loobilta’al k’áax yéetel le meyajo’oba’, ba’ale’ yaan u kaxta’al ka táaj xo’ot’ok tuláakal ba’al ku takpolta’al”.
Yéetel túun le je’ela’, ku chukik kamp’éel xóot’ meyajo’ob ku tse’elel ti’ le meyaja’, tumen jejeláas bix u loobiltik yéetel u péech’óoltik u páajtalilo’ob kaaj. Máaxo’ob chíikbesik u t’aan kaajo’obe’ tu ya’alo’obe’ ma’ táan u éejentiko’ob le meyaja’, tumen ku tselik páajtalil jeets’el ti’al u cha’ak’ab éejeno’obe’ yéetel ma’ k’áatchita’abo’ob yóok’lal mixba’ali’, ts’o’okole’, tu ya’alaje’ chéen kéen u k’ujs loobilaj, sajbe’entsil kuxtal yéetel náarkotraafikóo.
“U k’áato’ob u cancunizarto’ono’ob… lelo’ u k’áat u ya’ale’ ka tse’elek k k’áaxo’ob, to’one’ k k’áat ka jáawsa’ak u beeta’al Tren Maya wa ma’ yáax táanil u k’áatchibta’al lalaj kaaj ti’al u yu’ubal ba’ax ku ya’aliko’ob yóok’lal”, beey úuchik u ya’alik Gregorio Hau Caamal, máax táaka’an ichil u múuch’kabil Asamblea de Defensores del Territorio Maya “Múuch’ Xíinbal”.
Óoxp’éel xóot’ meyajo’obe’ jets’a’abe’, leti’ ba’ax béeychaj úuchik u k’a’abéetkusa’al áamparo’ob tumen Asamblea, U múuch’il Chuun T’aan Maya yéetel u legal áantajil Indignación le 20 ti’ enero ti’ le ja’ab máaniko’, tu táan Manifestación de Impacto Ambiental (MIA) del Tren Maya, jets’a’ab tumen Secretaría de Medio Ambiente y Recursos Naturales (Semarnat) ti’al u yutsil meyaj Fondo Nacional de Fomento al Turismo (Fonatur).
Valiana Aguilar Hernández, máax táaka’an ich “Múuch’ Xíinbale’, tu tsikbaltaj Tren Mayae’ jump’éel meyaj táan u je’ets’el yóok’ol kaaj tumen nojoch jala’acho’ob, ts’o’okole’ ku loobiltik u páajtalilo’ob yéetel ku pech’ik u yóol kaaj ikil u tukulta’ale’ ma’ táan u béeytal u jets’ik ba’ax u k’áato’ob ti’ u kuxtalo’obi’.
También te puede interesar: Juez concede nuevas suspensiones provisionales contra trabajos del Tren Maya
Beyxan, tu ya’alaj, meyaje’ yaan u loobiltik yóok’ol kaab, yaan u k’askúuntik k’áax, ja’, ts’o’okole’ yaan ku jatsik kaaj. Yéetel u táaj k’uchul máax xíinximbal te’e lu’uma’ yaan u káajal u beetik u yantal talamilo’ob ti’al u kaláanta’al kaaj, u loobilta’al ko’olel, u yantal náarkotraafikóo, je’el bix táan u yúuchul Cancún yéetel Tulum.
Hau Caamal, u meyajil Trene’ táan u beeta’al kex tumen ma’ táan u yu’ubal u t’aan maaya kaaji’, ba’ale’ yéetel u muuk’il u t’aane’ tu ya’alaj: “To’one’ ma’ k k’áat u máan k míist ba’ax ken u p’at Tren Maya, je’el bix k’aas pata’anil u k’aaba’”.
Jala’ache’, unaj u jeel tukultik ba’ax ku beetik
José Koyoc Ku, máax chíikbesik Chuun T’aan Mayae’, u xo’ot’ol meyaje’, jump’éel páajtalil yaan ti’ jala’ach ti’al u je’elsik ba’ax ku beetik yéetel ti’al u chíimpoltik k’áata’an unaj u beetik ti’ maaya kaaj ti’al u yu’ubal u t’aan.
Orvelín Montiel Cortes, u abogadooil Indignacióne’, tu tsolaj le óoxp’éel xóot’ meyaj je’ets’a, béeychaj tu yóok’lal sajbe’entsil ku taasik ti’ yóok’ol kaab yéetel wíinik táan u bin u líik’il.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
