de

del

Mu’uk’an féeministaen, ku ya’alik u yuumil Kukis by Maru

Leti'e ma’ táan u tukultik wa unaj u ki’imak óolta’al ko’oleli’
Foto: Facebook @kukisbymaru

Maru Medina, u yuumil Kukis by Maru sáasil yanik ti’, le beetik ku k’a’amkach a’alik “mu’uk’an xféeministaen,, beey u ya’alik ka’alikil u tsikbaltik: kéen k’áata’ak ten, bix úuchik u beetik yéetel u meyaj ka yanchaj u paalil, tene’ kin núukike’ ka u yáax k’áato’ob ti’ xiibo’ob bix úuchik u beetiko’ob yéetel u meyajo’ob ka yanchaj u paalilo’ob, ts’o’okole’ ka taal a k’áat ti’ teen.” 

Leti’e féeministaa, le beetik ku táak’muk’tik ko’olel ku jóok’ol tu bejilo’ob noj kaaj ti’al u líik’sik u t’aan, “kin táakmuk’tiko’ob je’el bix in beetik yéetel uláak’ múuch’ilo’ob. Uts in wilik ka chíikbesa’ak ba’al, tene’ jok’a’anen xan líik’saj t’aan, ba’ale’ mix juntéen in k’askúunt mixba’al; ba’ale’ tene’ ma’ loobilta’aben ka’ach tin paalili’, ma’ xan kíinsa’an juntúul in waali’, mix xan tsi’ikta’ab juntúul in kiiki’. Míin wa ka úuchukten wa ba’ax je’el bix le je’elo’, bejla’a teen máax ts’áak u gáasolinail le kúuchulo’obo’.” 

 

También te puede interesar: Soy una feminista rabiosa: Maru Medina

 

Beyxan ku ya’alike’, k’a’anan u kéet yantal u kuxtal ko’olel: “Ts’o’ok u náakal in wóol in wilik ko’olele’, ma’ táan u béeytal u jóok’ol ich kaaj wa ma’ sajbe’entsil u kuxtali’, ma’ in k’áat ka kuxlak in paalil beyo’, mix in wáabili’.” 

Ma’ jach táaj uts tin wich u k’iinil 8 ti’ marzo, U K’iinil Ko’oleli’, tumen u yojel ba’axten jéets’ le k’iin u ti’ala’; ma’ táan u tukultik wa unaj u ki’imak óolta’al ko’oleli’.

Tak walkila’ ts’o’ok 30 ja’abo’ob káajak u beetik gáayeta ki’ u yu’ubal tumen yukatekoilo’ob. Ka káaje’ chéen tu k’ooben ku beetiki’, ba’ale’ walkila’ láayli’ u yilik bix u túumbenkuunsik ba’ax ku beetik yéetel táan xan “u tak’ankúunsik” u ka’ap’éel áanalte’il.

Ku tsikbaltike’ Kukis by Marue’ káaj tumen taak ka’ach “u náajal uláak’ jump’íit taak’in” ti’al u páajtal u bin xíimbal, “leti’ ba’ax in k’áato’”, ku ya’alik.  Tu jo’oloj óoxp’éel ja’abe’, tu je’aj jump’éel kúuchil koonol Gran Plaza, “xáanchaj kex jump’éel winal ti’al in na’atike’, tene’ éempresaariaen.” Walkila’, Marue’ táan u ts’íibtik uláak’ jump’éel u áantalte’ yóok’lal mejen mola’ayo’ob. 

Yóok’lal pak’be’en k’oja’ane’, u yumilo’ob mola’aye’ táan u máansiko’ob talamilo’ob ti’al u páajtal u bo’otiko’ob máaxo’ob ku meyaj yéetelo’obi’, ts’o’okole’ yaane’ yanchaj u k’aliko’ob u joolnajilo’ob tumen ma’ páatchaj u líik’ilo’obi’.  Le beetik Marue’ ku ya’alik “jach táaj ma’alob wa ka ch’a’anukta’ak ba’ax táan u yúuchul tumen éemprendedooro’ob. Wa ma’ ojéela’an ba’ax ku taal u k’iinil, ku yantal u yilik ba’ax beetbil”, ku ya’alik.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan