Tu noj lu’umil Méxicoe’ chan nonoj u jaanta’al je’. Ojéela’ane’ ichil jump’éel ja’abe’, juntúul wíinike’ ku jaantik 345 u p’éel je’, beey jts’a’ab ojéeltbil tumen Unión Nacional de Avicultores, ba’ale’ kex beyo’ te’e lu’uma’ mina’an ka’ach mix jump’éel noj meyaj tu’ux ka ts’aataáanta’ak graanjas ti’al u yila’al bix u beeta’al ba’al tumen máaxo’ob yano’ob te’elo’.
Itzel Suárez, juntúul xmexikanail ku meyaj ti’al u yutsil kuxtal ba’alche’ob yéetel ti’al u yantal utsil tséentajile’, tu patjo’oltaj Grupo Murlota, mola’ay ti’al u yantal ba’al u jaant uláak’ ko’olel yéetel xan ti’al u páajtal u ko’onol páais je’ ku yantal tu najilo’obi’. Tu yóok’lal mola’aye’, ts’o’ok tak u k’uchul ti’ u programail Shark Tank México, tu’ux tu ye’esaj ch’ooj yéetel ya’ax je’ob.
También te puede interesar: Mujeres produciendo con huevos, proyecto de vida de Itzel Suárez
U ti’al Itzele’, “jach táaj jats’uts” u yúuchul meyaj yéetel ko’olelo’ob, beey úuchik u yilik ka káaj u meyaj yéetel tzotzilo’ob ti’ u lu’umil Chiapas, tu’ux ku tséenta’al tamano’ob. “Tin k’ajóoltaj meyaj ku beeta’al, ikil u tséenta’al wakax tumen ko’olelo’ob, tumen tukulta’ane’ chéen xiibo’ob beetik. Ba’ale’ u 99 por siientoil meyaj ku beeta’al te’e graanajaobo’, jo’olbesa’an tumen ko’olel”.
Ka’alikil táan u xokik u máaestriae’, tu much’aj jo’olajun túul ko’olel kaja’an tu noojolil Ciudad de México, máaxo’ob tu k’áatajo’ob majan taak’in ku ts’a’abal tumen u jala’achil le k’iino’obe’. Yéetele’ tu manajo’ob mil u túul kaax.
Tu kaláantajo’obe’ tak ka’aj béeychaj u biinsa’al tu yotoch le ko’olelo’oba’. Ti’ Itzele’ jp’áat 300 u túul kaaxo’ob yéetel je’ ku yantale’ ku konik ti’ jump’éel tiaanguis. Beey túuno’, ka’aj ts’o’ok u xooke’, Itzele’ ma’ tu p’ataj ba’ax tu káajsaji’. Ti’al u ja’abil 2012e’, tu beetaj u múuch’kabil “Mujeres produciendo con huevos” yéetel Murlota, kúuchil tu’ux ku beeta’al áagropekuaarioil koonol, tu’ux táakpaj 100 u túul ko’oleli’.
Jujump’íitil úuchik u bin u nojochtal, le beetik Itzele’ yanchaj u bin España ti’al u kanik bix je’el u no’ojan meyajtik ba’al yéetel le ba’ax tu káajsajo’. Beey úuchik u káajal u meyaj Murlota, tu’ux ku kaxta’al ka yanak utsil ba’al ti’al jaantbil, ba’ale’ ku táanilkunsa’al u jeenetikáail yéetel nu’ukul ku k’a’abéetkunsa’ali’.
Grupo Murlotae’ ku meyaj ti’al u páajtal u yantal uláak’ graanjaob tu’ux ka páatak u ko’onol je’ ku yantali’; ts’o’ok u beetik maanal ti’ 40 mil graanjaob, ts’o’okole’ le máax k’áatiko’, leti’ kun a’alik bix k’a’abéet ti’: yaane’ ku ts’a’abal u kaaxil, u nu’ukulil u tséenta’alo’obi’, ichil u láak’ ba’alob.
Ya’ax yéetel ch’ooj je’ob
Ma’ táan u xáantal Murlotae’ yaan u káajsik u konik ti’ súuupermerkados, je’ob de ch’ooj yéetel ya’axtak u boonil. Ti’ le je’elo’oba’, maas ma’alob u áaminiasidoil yéetel u kóolesterolil, le beetik maas ma’alob u bin tu wíinkilal máak.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
