U na’atal u k’a’amal ajxíinximbal máak ti’ kaajo’ob tu’ux ma’ táan u jach loobilta’al yóok’ol kaab yéetel tu’ux mina’an u sajbe’entsil u pa’ak’al Covid-19e’, jump’éel ba’al béeykunsa’an yóok’lal meyaj ku taal u beetal tumen maaya kaajo’ob, tu’ux ku páajtal u xíimbal máak tu’ux mina’an mix máak ttsaayal ti’ le k’oja’ana’, yéetel tu’ux láayli’ u jach ts’aatáanta’al kananil ti’al ma’ u pa’ak’al ti’ mixmáak.
U múuch’kabil Alianza Peninsular para el Turismo Comunitario (APTC) táan u múul meyaj yéetel uláak’ múuch’o’ob yaan Kaanpech, Quintana Roo yéetel Yucatán ti’al u páajtal u ye’esa’al ba’ax jats’uts ba’alo’ob yaan ti’al cha’antbili’, je’el bix le úuchben kaajo’obo’, ts’ono’oto’ob yéetel k’áax tu’ux ku páajtal u cha’antal ch’íicho’ob.
También te puede interesar: Turismo comunitario, la opción en medio de la pandemia
Ajxíinximbal máako’obe’ ku biinsa’alo’ob ti’ mejen kaajo’ob náach yaniko’ob ti’ noj kaaj; táankab tu’ux ku máan máak, le beetik ku páajtal u yila’al tuláakal ba’ax ku bak’pachtik máak, ku yutstal u yúuchul xíimbal, u p’a’atal u wenel máak ich k’áax, tu’ux ma’ chochobkili’.
Gloria Dzib, máax jo’olbesik u meyaj ich Co'ox Mayab, jump’éel múuch’ táaka’an ich APTC, ku ya’alike’, kex tumen Alianzae’ táan u ketikubáaj yéetel u jáal ja’ilo’ob yaan te’e péetlu’umila’, u páajtal u k’ajóoltil máak le kaajo’oba’ kex yaan pak’be’en k’oja’ane’, jump’éel utsil ba’al.
“Yaan kaajo’ob tu’ux ma’ tsa’ayak ti’ mixmáak le k’oja’anilo’, mejen kaajo’ob tu’ux láayli’ u jach kaláantikubáaj máak yéetel jach kaláanta’al xan ba’ax ku yúuchul yéetel máaxo’ob ku bino’ob xíiximbali’. Ba’ale’, to’one’ k k’áatik ti’ máaxo’ob ku k’uchulo’obe’ ka u beeto’ob ba’al je’el bix jets’a’an ti’al u yutsil xan le kaajo’ob’, tumen tu ts’ooke’, ma’ chéen leti’ k’a’abéet u kaláanta’ali’, unaj xan u yila’al u yutsil máako’ob ku meyaj t-éeteli’”, tu ya’alaj.
APTC ku ts’aatáantik kex jo’op’éel tsoolnu’uk unaj u beeta’al kéen k’uchuk máak xíimbali’, tu’ux unaj kaláanta’al le kúuchil tu’ux ku yúuchul kanal, beyxan bix u yokol máaki’ yéetel bix u biinsa’al tak tu’ux kun p’áatal wenel, ti’al beyo’ ma’ u yantal sajbe’entsil u k’oja’antal mixmáak.
Yóok’lale’, Mario Tuz May, máax jo’olbesik u múuch’il áadministrasioon Co'ox Mayabe’, ku ya’alik, jach talam úuchik u béeykunsik u much’iko’ob tuláakal ba’ax k’a’abéet ti’al u je’ets’el no’ojan yaniko’ob ti’al u k’amiko’ob máak, tumen le tu’ux yano’obo’, ma’ je’el bix suuk u yila’al ti’ uláak’ kúuchilo’obi’.
U tuukulile’, leti’e ka béeyak u p’áatal máak te’e Péetlu’uma’, kex jayp’éel áak’abo’ob, ti’al u chan yantal náajal, le beetik le kéen k’a’aytake’, ku ya’alal je’el u páajtal u p’a’atal máak ichil 8 tak 12 áak’abo’ob.
U múuch’kabil Alianza Peninsular para el Turismo Comunitario, káaj u meyaj tu ja’abil 2016, ikil u kata’al ka ya’abkunsak ajxíinximbal máako’ob te’e mejen kaajo’obo’, ti’al u yutsil kajnáalo’ob te’elo’ yéetel ti’al u jach kaláanta’al yóok’ol kaab.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
