de

del

Táan u bin u ka’ jóopol u kuxtal vaquita marina: ti’ t’u’ulpach meyaje’ u’uya’an kex 41 u téenal

Esperanza para la vaquita marina: detectan su presencia en 41 monitoreos acústicos
Foto: La Jornada

Vaquita marinae’ ts’o’ok u yu’ubal 41 u téenal ikil táan u t’u’ulpachta’al te’el ja’aba’, tu científico yéetel jala’ach meyajil ti’al u kaláanta’al u kuxtal, ts’o’oke’ lelo’ “uts ba’al tumen táan u chíikpajal ti’ yaan” tu ja’ilo’ob Alto Golfo California, beey a’alab tumen Centro para la Diversidad Biológica.

Ti’ tsikbal yanchaj yéetel Alejandro Olivera, máax chíikbesik México te’el múuch’kabilo’, tu tsolaje’ ti’ u ts’ook xookil beeta’an ti’al u yojéelta’al jaytúul ti’ le ba’alche’ob yaano’, ila’ane’ yaan kex waxaktúul u túulal, ts’o’oke’ ti’al u ts’o’okbal le ja’aba’ yaan u ka’ ojéelta’al bix yanik meyajo’ob ku beeta’al ti’al u ts’aatáanta’al kéen xak’alta’ak tuka’atéen le meyajo’obo’. Vaquita marinae’ juntúul ba’alche’ jach sajbe’entsil yanik u ch’éejel.




Tu winalil mayoe’, u múuch’il Grupo Intragubernamental sobre la Sustentabilidad káaj u tu’ulpachtik u t’aan le ba’alche’a’, ichil yéetel tu bak’pachil tolerancia cero, ti’ yaan aktáan u jáal ja’ilo’ob San Felipe, Baja California, ti’al u yojéelta’al tu’ux yaan, beey a’alab tumen jbiólogo. Tu ya’alaj ti’al u winalil septiembree’ yaan u chúunul u crucecerosil u máan ilbilo’ob tumen u múuch’kabil Sea Shepherd tu ja’il Alto Golfo de California, ti’al ka béeyak u xo’okolo’ob.

Ku tukultike’, le beyka’aj yano’obo’ ma’ tun bin jach ya’abtal tu séeba’anil te’el 2025a’, tumen ma’ ya’ab yani’, ts’o’oke’ ti’al u yantal u mejenile’ ku máan maanal jump’éel ja’ab. 

U ka’ ya’abta’ale’ jujump’íitil kéen úuchik, ts’o’oke’ leti’ u tuukulil meyaj túumben jets’a’an tumen Organización de las Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la Cultura tu táan u jo’olpóopilo’ob noj lu’umo’ob ti’al le jo’op’éel ja’abo’ob ku taalo’obo’.  

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan