Wíinik maas jach k’ajóolta’ab ichil u paaxil bluese’ láayli’ kuxa’an ts’o’oke’ láayli’ u bin u k’ajóolta’al ikil u yu’uba’al bix u juum Lucille. Tu sáasbal u k’iinil 16 ti’ septiembre ti’ u ja’abil 1925 ka’aj p’íil u yich máax jts’a’ab u k’aaba’ beey Riley Ben King.
Walkil jump’éel sigloa’, káaj u ch’a’ak u muuk’ juntúul ti’ u jpaaxilo’ob blues maas jach no’ojchaj yéetel k’ajóolta’an tak te’el k’iino’oba’. Leti’e’ líik’ tu kaajil Itta Bena, Misisipi, ts’o’oke’ ma’ xáanchaj ka’aj káaj u paxik jump’éel úuchben guitarra. Ti’ tu yilaj ma’ uts tu yich u meyajil k’áaxi’, le beetik ti’al u ja’abil 1947e’, bin tu kaajil Memphis, Tennesse, yéetel u primo Bukka White, juntúul bluesman k’ajóolta’an te’el kaajo’, máax tu yáax e’esaj ti’ bix u pa’axal blues.
Náachchaj u yook yéetel u paax. Ya’ab kaajo’ob tu xíimbaltaj; tu lu’umil Méxicoe’ k’uch xan. Ichil le paaxo’ob tu beetaj maas ya’ab u k’ajsa’ale’ ti’ yaan le j-úuch tu abril ti’ ja’abil 1992, úuchik u beeta’al México City jazz and blues festival, tu kúuchil Auditorio Nacional ti’ kaaj k’aaba’inta’an ka’ach Distrito Federal, tu’ux múul paaxnaj yéetel uláak’ máako’ob je’ex Chuck Berry yéetel Ray Charles.
Láayli’ te’el ja’abo’, ba’ale’ ti’al u ts’o’okbal septiembre yéetel u káajbal octubree’, beeta’ab México City jazz and blues festival II, tu’ux paaxnajij. U’uya’ab paaxo’ob je’ex The Thrill is Gone, Rock me Baby yéetel When Love Comes to Town, grabarta’ab yéetel u múuch’ paaxil U2. Beey túuno’, ichil le festival je’elo’, u’uypaj jump’éel ti’ maas chowak conciertos ts’o’ok u yantal ichil u k’ajla’ayil festivales; lelo’ k’aaba’inta’ab La noche de las guitarras de blues, tumen xáanchaj ¡jump’íit maanal ti’ 7 horas! táakpaj uláak’ jpaaxo’ob je’el bix Albert King, Buddy Guy, Robert Cray yéetel B. B.
En español: B.B. King a un siglo de su existencia
Uláak’ paax beeta’ab yéetel jach ya’ab u k’ajsa’ale’, leti’e’ Blues Boy j-úuch tu ja’abil 1996, tu kúuchil Teatro Metropolitan ti’ u noj kaajil Ciudad de México, láak’inta’an tumen u xki’ichpan Lucille, jump’éel guitarra Gibson ES-355.
U ajawil bluese’ paaxnaj ti’ uláak’ kúuchilo’ob je’el bix Hard Rock Café tu baantail Polanco, tu k’iinil 8 ti’ diciembre ti’ u ja’abil 1996. Wa le xan úuch tu ja’abil 1978 tu cha’anil Festival Cervantino tu sexta ediciónil, ts’o’oke’ antes ti’ le je’elo’, paaxnaj Auditorio Nacional ti’ u k’a’aytik u cha’anil le Cervantinoo’.
Tu k’iinil jach joopol u muuk’il u paax Kinge’, k’uch u pax tak 300 conciertos ti’ jump’éel ja’ab. Tu grabartaj maanal 100 álbumes, tu náajal 15 Grammys, yéetel u k’aaba’e’ táakbesa’ak Salón de la fama, tumen u múuch’kabil Fundación del Blues, ts’o’oke’ tu ja’abil 1987e’, táakbesa’ab xan u k’aaba’ tu kúuchil salón de la fama ti’ Rock and Roll. B. B. Kinge’, jkíim ti’ 15 ti’ mayo ti’ u ja’abil 2015.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan