Sasil Sánchez Chan
La Jornada Maya

Mérida, Yucatán
Lunes 6 de abril, 2020

U noj lu’umil Yucatán, je’el bix uláak’ u noj lu’umilo’ob Méxicoe’, táan u jach ts’áak u yóolo’ob ti’al ma’ u seten k’i’itpajal u k’oja’anil COVID-19 ich kaaji’. Yéetel ba’ax ku yúuchule’ ku taal túumben ba’alo’ob k’a’abéet u na’atal yéetel u ch’a’anukta’al tu beel tumen jala’achil ti’al u páajtal u ts’áak u yojéelt ti’ kaaj ba’ax najmal u beetik ti’al u kaláantikubáaj tu beel.

Tu káajbal tuláakal péeksajil yanchaj úuchik u k’uchul tu noj lu’umil Yucatán le k’oja’anila’, jala’ache’, Mauricio Vila Dosal, tu káajs u k’a’ayt ich kaaj bix u nu’uk u kaláantik u toj óolal wíinik, bix u bin u pa’ak’al k’oja’anil ich kaaj, ba’ax áantajil ku ts’áak ti’ kajnáalo’ob, ba’ax múul meyajil táan u beetik yéetel u jo’opóopilo’ob méek’tankaajo’ob, ichil uláak’ ba’alo’ob, ba’ale’ ti’al u páajtal u k’uchul ti’ tuláakal kaaje’, tu káajsaj u beetik jump’éel noj meyaj ti’al u na’atal tumen tuláakal máak: u k’a’aytaj ich maayat’aan.

Yáaxe’, tu k’a’aytaj, úuchak u jach ya’abtal máak t’aan ti’ u telefonoil u mola’ayil Toj Óolal ti’ u noj lu’umil Méxicoe’ je’eb jump’éel numeróo 800 YUCATAN (800 982 2826) ti’al u t’aan yukatekoilo’ob ku yu’ubiko’ob táan u tsa’ayal ti’ob COVID-19, ba’ale’ ka’aj tu ts’áaj k’ajóoltbile’, tu ya’alaj xan wa ka yanak máax ku t’aan ich maayae’ yaan xan u núuka’al ti’ ich maaya. Ts’o’okol xane’, tu sáasilkunsaj le numeróo je’elo’, jach chéen ti’al máaxo’ob ku yu’ubiko’ob táan u tsa’ayal ti’ob le k’oja’anilo’.

Beyxan, u jala’achil u lu’umil Yucatáne’ tu ya’alaj je’el xan u páajtal u xak’alta’al jejeláas ba’alo’ob yóok’lal u túumben k’oja’anil coronavirus, ichil u kúuchil Internet: coronavirus.yucatan.gob.mx, tu’ux, le ken okok máake’, ku páajtal u xo’okol ba’alo’ob je’el bix: bix u tsa’ayal ti’ máak le k’oja’anilo’, ba’ax coronavirus, ba’ax k’a’abéet a beetik ti’al ma’ u pa’ak’al tech, bix u kaláantikubáaj máak ti’ kúuchilo’ob payalchi’, bix u nu’uk u kaláantikubáaj máak ti’ kúuchilo’ob meyaj, ba’ax k’a’abéet a beetik le ken na’akakech camión, ichil uláak’ ba’alo’ob, ba’ale’ tuláakale’, ich maaya xan. Beyxan tuláakal le je’el ts’íiba’ano’, ku páatal u yéensik máak ti’al u xok ta computadora wa ta celular.

Uláak’ ba’ax beeta’ab tumen Vila Dosale’, leti’ úuchik u jets’ik xan jump’éel u numeeroil WhatAapp (9991 40 66 22) tu’ux xan ku núuka’al ts’íib ich maayat’aan, u k’aaba’e’
[i]U tsikbalil tu yóok’laj[/i] Coronavirus COVID-19. Ti’al u páajtal u meyaje’, jala’ache’ tu k’a’aytaj yanchaj u k’a’abéetkunsa’al jump’éel robot. U beelale’, u núukik ti’ máak ba’ax ku k’aata’al le ken túuxta’ak wa ba’ax. Ti’al u meyaj tu beele’, máake’ k’a’abéet u yáax líik’sik le nuumero’ ichil u contactos, le ken ts’o’okoke’ k’a’abéet u túuxtik jump’éel ts’íib, ti’al beyo’, ken núukake’ u k’áata’al tech ba’ax le a k’áat a wojéelto’. Yáaxe’, wa jach táaj k’a’abéet áantaj ti’ máake’, ku páayt’ankech ti’al a t’aan 911, ts’o’okole’ ku k’áatik tech ka a ts’íibt jump’éel numeróo ti’al a séeb áanta’al: 1) ba’ax beetbil ti’al ma’ u páak’aj ten; 2) yaanten wáaj COVID-19; 3) Ba’ax k’a’abéet u yojéelta’al; tuláakal xane’ ich maayat’aan.

Te’e k’iino’oba’ jach k’a’abéet u k’a’ayta’al ti’ kaaj tuláakal ba’ax je’el u meyaj ti’al u kaláantikubáaj ti’ COVID-19, ba’ale’ u tajan k’a’abéetile’, ka béeyak u k’uchul yéetel u na’atal tumen tuláakal kajnáalo’ob Le beetike’, u jala’achil u lu’umil Yucatáne’ táan u jach ts’áak u yóol ti’al u yúuchul, úuchik u kaxtik u yuumil ti’al ka páatak u núuka’al t’aan yéetel ts’íib ich maaya. Beyxan yaan k’a’aytajilo’ob ku beetik jala’ach, Mauricio Vila, ti’ Facebooke’, tu’ux ku sutk’esa’al u ts’íibil ich maaya ti’ le ba’ax ku ya’aliko’. U tukulil xane’ u páajtal u xo’okol tumen kaaj le ba’ax ku ya’alalo’.

Ba’ax táan u beeta’al tumen u jala’chil u noj lu’umil Yucatán ti’al u k’a’aytik jejeláas ba’alo’ob ti’al le noj lu’uma’, k’a’anan tumen táan u táakbesik tuláakal kajnáalo’ob, úuchak u k’a’abéetkunsik xan maayt’aan ti’al beetik k’a’aytajilo’ob yéetel ti’al u ts’áak k’ajóolbil k’a’anan ba’alo’ob ti’ kaaj. Ts’o’okole’, ba’ax ku kaxta’ale’ ka páatak u yojéelta’al tumen tuláakal máak u jaajil ba’al ti’ máaxo’ob unaj u ya’aliko’ob bix yanik ba’al ti’ le lu’uma’.


Lo más reciente

Nadal despega en Madrid con fácil victoria ante adolescente de 16 años

“Quiero seguir mejorando en lo que se pueda en todos los sentidos”, señala

Ap

Nadal despega en Madrid con fácil victoria ante adolescente de 16 años

Kanasín debuta como sede de la LMB con buen beisbol y emociones

La apertura de Valdez y el despertar del Mago Fuentes, entre lo mejor

Antonio Bargas Cicero

Kanasín debuta como sede de la LMB con buen beisbol y emociones

Detiene FGE Quintana Roo a una persona que roció gasolina a una mujer

La víctima también fue amagada por un arma punzo cortante en su domicilio

La Jornada Maya

Detiene FGE Quintana Roo a una persona que roció gasolina a una mujer

Al menos 10 muertos en incendio de albergue de personas sin hogar en Porto Alegre, Brasil

Nueve personas resutaron heridas, cuatro de ellas ''en estado grave''

Afp

Al menos 10 muertos en incendio de albergue de personas sin hogar en Porto Alegre, Brasil