Joana Maldonado / Abraham Bote / Jairo Magaña
Cancún / Jo’ / Kaanpech
U aj pat a’almajt’aano’ob Q Rooe’ tu k’áatajo’ob ku p’éelilchajak a’almajt’aan
U múuch’kabil Red Feminista Quintanarroense (RFQ) tu k’áataj ti’ XVI Legislatura del Congreso ti’ le péetlu’umilo’, ka k’e’exek a’almajt’aan tu’ux ku je’ets’el u yantal u ts’a’abal u si’ipil ko’olel yéetel máaxo’ob ku meyajo’ob ti’al u béeytal u yéensa’al paal, wa aborto, úuchik u je’ets’el tumen Suprema Corte de Justicia de la Nación (SCJN), u ts’a’abal u si’ipil máax beetike’ ma’ no’oja’an mix taak’al ti’ ba’ax ku ya’alik u almejenil a’amaj t’aan México.
También te puede interesar: Activistas solicitan armonizar leyes para no penalizar el aborto en QRoo
Yunitzilim Rodríguez Pedraza, máax táaka’an ich RFQ yéetel tu múuch’kabil Marea Verde, tu ya’alaje’ táan u páa’tiko’obe’ yéetel ba’ax jets’a’ab tumen SCJN ti’ u lu’umil Méxicoe’, ka yanak xan u p’éelilikúunsa’al a’almajt’aan tumen Poder Ejecutivo yéetel Legislativo ti’ le péetlu’umo’.
Tu ya’alaje’, u Legislaturail le lu’umo’ unaj u káajsik u meyajtik k’eexil najmal u beetik ti’ Código Penal, ti’al ma’ u ts’a’abal u si’ipil ko’olel éensik u paalil. Beey túuno’, ikil táan u náats’al u k’iinil 28 ti’ septiembree’, tu’ux yaan u máan U K’iinil U Tse’elel U Si’ipil Kéen Éensa’ak Paal tu lu’umil América Latina yéetel Caribee’, tu páayt’antaj máak ti’al u beeta’al líik’saj t’aan ti’al u chíimpolta’al u páajtalil ko’olel ti’al u jets’ik ba’ax u k’áat, beyxan ti’al u beeta’al ba’ax k’a’abéet tu lu’umil Quintana Roo, ti’al u núup’ul ti’ ba’ax jéets’ tumen SCJN.
Je’ek’abta’ab joolnaj ti’al xan u k’éexel ba’al tu lu’umil Yucatán
Beey túuno’, láayli’ yóok’lal ba’ax jets’a’abe’, tu lu’umil Yucatáne’ t’aanaj Amelia Ojeda Sosa, máax beetik u jo’olbesajil meyaj jurídica ichil Unidad de Atención Sicológica, Sexológica y Educativa para el crecimiento personal (Unasse), tu ya’alaje’ k’a’anan ba’ax úuchij tumen yéetele’ yaan u ch’éenel u ts’a’abal u kuuch a’almajt’aan yóok’ol ko’olel.
“Ba’ax jets’a’abe’ ku chíikbesik meyaj yéetel ba’atel úuch káajak u beeta’al tumen féeministail múuch’ilo’obe’, tu’ux káaj u táakpajal uláak’ ko’olel, ti’al u páajtal u ch’a’ak bej tuláakal ba’ax yaan u yil yéetel u páajtalil wíinik, le beetik k’uch tak te’e mola’ayo’obo’”, tu ya’alaj.
También te puede interesar: Resolución de la SCJN abre puerta para despenalizar el aborto en Yucatán
Ojeda Sosae’ tu ya’alaje’ u ch’éenel u ja’atsal beey ba’al yaan u si’ipil u yéensa’al paale’, ku taasik uts xan ti’al u aj meyajilo’ob toj óolal, tumen ma’ táan u ch’a’abal u paacho’ob yóok’lal ba’ax ku beetiko’obi’.
Leti’ xane’ tu k’a’ajsaj ts’o’okili’ u káajak u yantal mejen xáak’abo’ob ti’al u béeytal ba’al yéetel le je’ela’, tumen ti’al u ts’ookbal u winalil agosto, u j jo’olbesajil meyaj ti’ u túumben almejenil múuch’il Morena yaan ich Congreso de Yucatáne’, Alejandro Novelo Segura tu mokt’antaje’ yaan u yoksik jump’éel túumben patjo’ol a’almajt’aane’ ti’al u káajal u tsikbalta’al ba’ax k’a’abéet u beeta’al ti’al u tse’elel u si’ipil máax ku yéensik paal ti’ le péetlu’umila’.
Oksaj óol najil k’uj yéetel uláak’ réelijioso’obe’ ma’ táan u éejentiko’ob túumben jeets’il
Katoolikos, kristianos, adbeentistas yéetel ti’ seeptimo díae’ tu k’a’aytajo’ob síij túumben múuch’kabil Consejo Interreligioso del Estado de Campeche, jo’olbesa’an tumen j k’iin Efraín Rosales Centeno, máax tu ya’alaje’, yáax meyaj kéen u beete’, leti’ u chíikbesik ma’ táan u éejentiko’ob ba’ax jets’a’ab tumen Suprema Corte de Justicia de la Nación (SCJN) ti’al u p’áatal x ma’ si’ipil u yéensa’al paal.
Beyxan, tu ts’áaj k’ajóoltbile’, te’e múul meyaj táan u beetiko’obo’ ku chíikbesiko’ob u tuukul u 90 por siientoil kajnáalilo’ob Kaanpech.
También te puede interesar: Organizaciones religiosas en Campeche se oponen a despenalizar el aborto
Máaxo’ob táaka’an te’e múuch’kabilo’ tu ya’alajo’obe’ ti’al u je’ets’el ba’ax je’el bix le beeta’abo’, unaj ka’ach u k’áatchibta’alob xan ti’al u ya’aliko’ob ba’ax ku tukultioko’ob tu yóok’lal, tumen leti’ob ilik u meyaj tu beel ba’ax ku beetik wíinik yéetel leti’ob beetik u kuxtal máak je’ex unaje’, ts’o’okole’ tumen leti’ob chíikbesik u najil k’uj báatikáano yéetel u jaajil t’aan Yuum K’uj.
“Unaj ka’ach u yu’ubiko’ob u t’aan najil k’uj yéetel kaaj, u k’áat u yu’ubo’ob ba’ax k a’alik ti’al beyo’ ma’ u beeta’al k’aas ti’ u ya’abil máaxo’ob jump’éelili’ bix u tuukulo’obi’”, tu ya’alaj Rosales Centeno úuchik u ya’alike’ ya’abach máak ma’ ki’imak u yóolo’ob yéetel ba’ax je’ets’ij.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
