de

del

U kíinsikubáaj paal: ‘Aj kanano’obe’’ leti’ u jach ma’alobil ti’al u kaláanta’alo’ob

Suicidio infantil: Los ‘guardianes’ son la mejor arma de prevención
Foto: Ap

Ti’al u na’atal u talamil u kíinsikubáaj paal tu lu’umil Méxicoe’, ku páajtal u péektsilta’al u yantal “aj kanan” máak, tumen je’el u yáantaj ti’al u yila’al tu séebanil ku páajtale’ je’el ba’axak ka u chíikbes je’el ba’axak sajbe’entsil ichilo’obi’, beey tu ya’alaj Carolina Santillán, máax u ts’o’oksmaj u dóoktoradoil Sicología tu noj najil xook UNAM.

Carolina Santillán leti’ máax kaláantik u beeta’al u meyajil ichil u nu’ukbesajil Programa de Crisis, Emergencias y Atención al Suicidio ich u najil xook UNAM, ts’o’okole’ ku ya’alike’ u yantal juntúul aj káanane’ éejenta’an u k’a’abéetkunsa’al tumen Organización Mundial de la Salud (OMS) tumen ku chíikbesike’ k’a’anan ba’al ti’al u kaláanta’al ma’ u yantal paalal ka u kíinsubáaj.

“Juntúul aj kanane’, leti’e’ chan xi’ipal wa chan x ch’úupal mantats’ táan u t’aan wa u tsikbal yéetel uláak’ juntúul paale’, ti’al u páajtal u yila’al je’el ba’axak chíikulal e’esik u káajal u síijil jela’an tuukulo’ob. Máax kéen u beet u aj kanane’ ku yáax kaambal yéetel ku yáax e’esa’al ti’ ba’ax chíikbesik sajbe’entsil, je’el bix u láaj t’oxik u ba’alumbáaj, u káajal u k’áatik ba’axten síiji wa u ya’alik ma’ u k’áat kuxtali’”, tu ya’alaj. 

 

También te puede interesar: Suicidio infantil: Los ‘guardianes’ son la mejor arma de prevención

 

Ikil u máan U K’iinil U Kaláanta’al Ma’ U Kíinsikubáaj Máake’, lalaj 10 ti’ septiembree’, Santillane’ ku ya’alike’, ikil túun u beeta’al u kaambal paale’ ku páajtal xan u káajal u k’ajóoltik óoxp’éel ba’al k’a’anan ti’al u kaláantik u yéet paalil: ku yilik luba’an u yóol le paalo’; leti’ máax káajsik u tsikbalil yéetel ku tsolik ba’ax u k’áat u ya’al u lúubul u yóol máak, beyxan ku tsolik je’el u páajtal u ch’a’abal u ts’aakil; yéetel u yojel tu’ux je’el u láak’inta’al wa máax táan u tukultik u kíinsikubáaj.   

Ichil ba’ax ts’a’aban ojéeltbil ti’ jump’éel xaak’al meyajil beeta’ab tumen u jala’achil u lu’umil México yéetel j ts’a’ab k’ajóoltbil tumen Alejandro Encinas, máax beetik u súubsekretarioil Derechos Humanos, Población y Migración, tu ja’abil 2020 leti’e’ ka’aj yanchaj u jach ka’anal xookil paalal tu kíinsajubáaj: mil 500 u túulal.

A’alabe’ u seen ya’abtal paalal tu kíinsajubáaje’ úuch yóok’lal talamilo’ob yanchaj tumen u pak’be’en k’oja’anil Covid-19. 

Santillane’ ku ya’alike’, u yóotik juntúul paal u kíinsikubáaje’ ku yúuchul tumen yaan k’iine’ ku ch’a’apacta’alo’ob tu najilo’ob xook wa tumen ku kíimil wa máax ti’obi’.  

Ichil ba’ax u jets’maj Inegie’, u 4 por siientoil xi’ipalal ichil 10 tak 19 ja’abo’obe’, ts’o’ok u ye’esiko’ob yaan wa ba’ax tuukul ti’al u kíinsikubáajo’ob, ka’alikil x ch’úupalalo’ob láayli’ ichil le ja’abilo’ob je’elo’ ku náakal tak 7 por siiento.

 

Continúa leyendo: 

-Suicidio de infantes en QRoo, un tema muy doloroso: Sippina

-Quien se suicida no desea morirse, sino dejar de sufrir: experto

-Reforzar conductas resilientes ayuda a evitar tragedias

-Medios de comunicación evitan difundir imágenes de suicidas en QRoo

-Sobrevivientes de suicidio también requieren apoyo

 

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan